Лялька займае сярод усіх цацак асобнае месца, паколькі яна ўяўляе сабой спосаб пазнання жыцця і знак чалавека, яго гульнёвы вобраз-сімвал. У гэтай сваёй ролі яна факусуе час, гісторыю культуры, краіны і народу, адлюстроўваючы іх рух і развіццё. Мы звязаны з лялькай больш моцна, чым можам сабе ўявіць. Не маючы ні рук, ні ног, ні твару, яна адразу пазнаецца па вопратцы і выгляду. Апранутая ў белую кашульку, спаднічку, падвязаную фартухом, з чырвонай паскай у тоўстай касе, лялька захоўвае ў сабе народныя ўяўленні аб жаночай прыгажосці, гэта люстраны адбітак эстэтыкі і духоўнасці сялянскага быту і быцця.
Яшчэ ў сярэдзіне ХХ ст. у кожнай сям’і дзеці гулялі з традыцыйнымі лялькамі. І толькі з 1960-х гг., калі прамысловыя прадпрыемствы пачалі выпускаць мільённыя партыі цацак з пласмасы, традыцыя вырабу хатняй лялькі амаль згасла. Аднак не знікла зусім, будучы глыбока адкладзенай ў народнай памяці.
Рускае слова “кукла” паходзіць ад грэцкага kiklas - кола і абазначае нешта скручанае, як беларускі “скруташ”, альбо “згорташ”. Дзяўчынкі здаўна пеленалі (скручвалі) як дзіця кавалак тканіны, дрэва ці пук саломы. Дзіцячыя лялькі выконваліся вельмі проста, умоўна. Асновай лялькі магла служыць драўляная цурка, да якой мацавалі валасы з кудзелі, ці малявалі вуглём ці зусім не выяўлялі твару, а з кавалачкаў тканіны шылі адзенне. Персанажы былі розныя: “бабы”, “паны”, “каралевы”, “вершнікі”, “пары”, “ваяры”, “музыкі”, “немаўляты”.
Але першапачаткова лялькі выкарыстоўваліся толькі для сямейных і каляндарных абрадаў, неслі абярэгаваю, засцерагальную функцыю. Яны з’яўляліся прадметам сімвалам, у якім жыў міф і рытуал, схаваныя праз сістэму кодаў у вобразах і формах. Усім вядомыя масленічныя і купальскія лялькі. Таксама існавалі лялькі-абярэгі: перад нараджэннем дзіцяці рабілася лялька, якая павінна была грэць для будачага дзіцяткі люльку, рабіліся жаночыя лялькі, лялькі супраць хвароб і інш.
Для беларускіх лялек характэрна падабенства з лялькамі суседніх народаў (рускіх, украінцаў, палякаў), яны падобныя ў вобразах, назвах, функцыях і семантыцы. Разам з тым, беларускія цацкі маюць свае асаблівасці, якія праяўляюцца ў сціплай расфарбоўцы, прастаце выканання, выразнасці і лаканізме вобразаў, мясцовых спосабаў вырабу.
Рэкамендаваная літаратура:
Зимина З.И. Текстильные обрядовые куклы. Методическое пособие. - Мн.:2006
Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. - Мн.: “Беларуская энцыклапедыя”, 2002
Церашковіч Т.А. Лялька беларуская. Мн.: “Полымя”, 1992
Беларуская лялька. І абласное свята-конкурс. - Упраўленне культуры Мінскай вобласці. Дзяржаўная ўстанова “Мінскі абласныцэнтр народнай творчасці”. Аддзел культуры Слуцкага райвыканкома. Слуцк, 29 верасня 2007
Галина и Мария Дайн. Русская тряпичная кукла. Культура, традиции, технология. - М.: «Культура и традиции», 2007 - с.120
ДЗЯРЖАЎНАЯ ЎСТАНОВА АДУКАЦЫІ “БЕЛАРУСКА-СЛАВЯНСКАЯ ГІМНАЗІЯ № 36 Г. ГОМЕЛЯ ІМЯ І. МЕЛЕЖА”
ПАВЕДАМЛЕННЕ
“Беларуская лялька”
ВЫКАНАЛА: МУРЗІНА АНАСТАСІЯ
ВУЧАНІЦА 11 “ А “ КЛАСА
ГОМЕЛЬ, 2010
Другие работы по теме:
Потребности и ресурсы. Проблема их выбора в экономике
1. Уступ. Агульная характарыстыка беларускай шляхты Беларуская шляхта — паняцце, хутчэй, не класавае (адрозна ад рускага дваранства), а саслоўнае, класава дыферэнцыяванае. І паняцце, безумоўна, гістарычнае. Шляхецкае саслоўе выразна акрэслілася ў ХVІ ст., калі беларускія землеўласнікі ў пагоні па прывілеі сталі набываць гербы, пераходзіць у каталіцтва, прымаць польскую (заходне-еўрапейскую) мадэль культуры, карыстацца польскай і лацінскай мовамі.
На чале дзяржаўнай канцылярыі
У 1589 годзе ў найвышэйшых структурах улады вялікага Княства адбыліся змены. Пасля смерці Астафея Валовіча (канец 1587 года) віленскае ваяводства перайшло да Крыштафа Мікалая Радзівіла Перуна. Л. Сапега атрымаў вакантную пасаду канцлера, узначаліўшы адзін з адказных органаў выканаўчае ўлады гаспадарства.
Максім Гарэцкі. Аповесць Ціхая плынь
Аповесць «Ціхая гоіынь» Максім Гарэцкі пісаў на працягу трынаццаці гадоў. Канчатковы яе ва-рыянт выйшаў у 1930 годзе. «Ціхая плынь» — аповесць-даследаванне. Расказваючы пра свайго героя, апісваючы яго кароткае цяжкае жыццё, Максім Гарэцкі даследуе сацыяльныя ўмовы, у якіх рос хлопчык Хомка. Адначасова з гэтым аў-тар нібы заглянуў у таямніцы жыцця і адкрыў для сваіх суайчыннікаў незлічоныя духоўныя скарбы народа, адметныя народныя характары, сціплыя, прасякнутыя дабрынёй і вераю ў яе.
Вобраз радзімы ў творчасці У. Караткевіча
Вобраз радзімы ў творчасці Караткевіча раскрываецца, калі ён піша пра бясконцую роўнядзь веснавой паводкі на Палессі (апавяданне «Блакіт і золата дня»), калі любуецца магутным шматвекавым дубам у апа-вяданні «Дрэва вечнасці», калі думае пра трагічны лёс сваіх герояў (апавяданне «Кніганошы»), калі з трыво-гай і болем і, адначасова, з захапленнем і радасцю апа-вядае пра Палессе ў нарысе «Званы ў прадоннях азёр» і калі натхнёна вітае ў сваіх нарысах Віцебск і Тураў.
Знак бяды - вобразы Петрака і Сцепаніды.
Я лічу, што Васіль Быкаў — вельмі шчыры і навіты беларускі пісьменнік. Яго творы адлюстроўва-юць прыгожасць і магутнасць нашай роднай мовы. Гэтаму пісьменніку давялося зведаць усе жахі Вялі-кай Айчыннай вайны. Васіль Быкаў змагаўся супраць фашыстаў, быў двойчы паранены, ляжаў у шпіталях. Ён бачыў, як паміраюць людзі.
Праблематыка Песні пра зубра Міколы Гусоўскага. Сучаснасць зместу паэмы
Мы цэнім паэму Гусоўскага «Песня пра зубра», выдатна перакладзеную на беларускую і рускую мовы Язэпам Семяжонам у 1968 і 1969 гадах. Не так даўно я дазналася, што на беларускую мову за мяжой яе пераклала беларуская паэтка-эмігрантка Наталля Арсеннева. Ведаю таксама, што перакладам гэтага твора на рускую мову займаўся даследчык творчасці паэта-лацініста Я.Парэцкі.
Праблема народнага таленту ў паэме Максіма Танка Люцыян Таполя
Тэма народнага таленту характэрна як для фальклору, так і для мастацкай літаратуры. У вобразах песняроў, музыкаў, мастакоў увасоб-лены таленавітасць беларускага народа, яго прага да свабоды. Беларуская зямля заўсёды славілася людзьмі, якія ўшаноўвалі сваім ма-стацтвам працавітасць і майстэрства, свабода-любства простага народа.
Лялька Пятьдесят Опальные рассказы
Автор: Зощенко М.М. И какой такой чудак сказал, что в Питере жить плохо? Замечательно жить. Нигде нет такого веселья, как в Питере. Только были бы денежки. А без денег... Это точно, что пропадешь без денег. И когда же придет такое великолепное время, что человеку все будет бесплатно?
Культура Беларуси
Сцепулёнак Аляксандр ФМЭА, 2 курс, ДАЭ-1 Кантрольная работа Культура Беларусі 1. Вынік гістарычнага развіцця беларускай культуры. Яе сучасны стан і перспектывы яе далейшай эвалюцыі.
Гісторыя беларускай кухні
Шматгадовая і вельмі цікавая гісторыя беларускай кухні. Павага і беражлівасць да хлеба. Злучэння бульбы з мясам та грыбамі - традыцыйная і найбольш распаўсюджаная беларуска страва. Застольны этыкет, які існавае у сем’ях рабочых і сялян Беларусі.
Будикид
Введение 1 Происхождение 2 Правление Список литературы Введение Будикид[2], Бутигейд (лит. Butigeidis, белор. Будзікід; ум. 1290—1291) — великий князь литовский, брат Будивида.
Снядецкий, Ян
Введение 1 Биография 2 Виленский период 3 Достижения 4 Труды Введение Ян Сняде́цкий (Иван Андреевич Снядецкий; польск. Jan Śniadecki, лит. Jonas Sniadeckis; 29 августа 1756, Жнин, Быдгощское воеводство, ныне Куявско-поморское воеводство, Польша — 9 ноября, по другим сведениям 21 января 1830, Яшуны под Вильной, Литва) — астроном, математик, философ, педагог; профессор и ректор Виленского университета, брат Анджея Снядецкого.
Братские школы в Белоруссии
Введение 1 Местонахождение школ, их значение 2 Система обучения Список литературы Введение Братские школы в Белоруссии ― учебные заведения, создававшиеся православными братствами.
Тарашкевич, Бронислав Адамович
Введение 1 Биография 1.1 Юность, учёба и начало научной карьеры 1.2 Начало общественно-политической деятельности 1.3 Парламентская и общественная деятельность в Западной Белоруссии в составе Польши
Юзефович, Фёдор Яковлевич
Фёдор Я́ковлевич Юзефо́вич (?, Телеханы, Пинский уезд — 1 июня 1863, с. Большая Запруда, Пинский уезд), православный церковный служитель, убитый повстанцами во время восстания 1863—1864 годов.
Летописец великих князей литовских
— старейшее известное летописное произведение из числа белорусско-литовских летописей. В литовской историографии известна как первая редакция Литовской хроники. Описывает политическую историю Великого княжества Литовского в период от смерти Гедимина в 1341 году до конца XIV века. «Летописец…» написан западнорусским языком неизвестным автором в конце 1420-х годов в Смоленске.
Белорусская национал-социалистическая партия
Введение 1 История 1.1 1933 год 1.2 ВОВ Введение Белору́сская национа́л-социалисти́ческая па́ртия (БСНП) (белор. Беларуская Нацыянал-Сацыялістычная Партыя) — белорусская националистическая организация, действовавшая в период с 1933 по 1943.
Похвала Витовту
«Похвала Витовту», «Сказание о великом князе Витовте» — памятник белорусской литературы XV в., одно из первых произведений белорусской светской панегирической прозы.
Белорусская крестьянско-рабочая громада
План Введение 1 История создания 2 Программа Громады 3 Ликвидация и запрет Громады Список литературы Введение Белорусская крестьянско-рабочая громада — революционно-демократическая организация в бывшей тогда частью Польши Западной Белоруссии, действовавшая в период с 1925 по 1927 гг. и насчитывавшая, по различным оценкам, от 100 до 150 тысяч членов.
Белорусские секции РКП б
План Введение 1 Состав 2 Цели и практическая работа секций Введение Белорусские секции РКП(б) ― большевистские организации, существовавшие в 1918—1919 как части местных партийных организаций в Казани, Москве, Петрограде, Саратове, Тамбове.
Савич, Франц Андреевич
План Введение 1 Биография 1.1 Демократическое общество 1.2 Ссылка 2 Литературная деятельность Список литературы Введение Франц Андре́евич Са́вич (ок. 1815, д. Веля́тичи Пинского уезда Минской губернии — 1845, Янушполь Житомирского уезда Волынской губернии) — полесский поэт, публицист, революционный демократ.
Наша нива 1906
Наша нива (1906) «На́ша ни́ва» (белор. Наша Ніва) — еженедельная дореволюционная белорусская газета. История Выходила в Вильно (Северо-Западный край Российской империи) с 10 (23) ноября 1906 по 7 августа 1915 на белорусском языке кириллицей и с первого номера до № 42, 18 (31) октября 1912) также белорусской латиницей, с заглавиями «Наша Ніва» и «Nasza Niwa».
Белорусская социалистическая громада
Белору́сская социалисти́ческая громада́ (белор. Беларуская сацыялістычная грамада; ) — левая политическая партия начала XX века, ставившая вместе с требованиями социалистических преобразований вопрос о национально-культурной автономии (позднее — собственной государственности) для белорусов.
Слуцкая конфедерация
Слуцкая конфедерация — союз православной, кальвинистской и лютеранской шляхты Великого княжества Литовского, образованный в Слуцке 20 марта 1767 года.
Беларуская эміграцыя ў гады Другой сусветнай вайны
Складаныя міжнародныя абставіны напярэдадні Другой сусветнай вайны. Палітычнае размежаванне эміграцыі. Крызіс беларускай культуры. Нацыянальна-культурныя патрэбы беларускага дыяспары. Умацаванне беларускіх школ, пашырэнне выкарыстання беларускай мовы.
Браніслаў Тарашкевіч і яго Беларуская граматыка для школы
Я. Лёсік - Дзесяцігодзьдзе беларускае граматыкі (1918—1928 г.) 20.11.2008 Беларуская граматыка для школ, выданне пятае, дапоўненае і пашыранае Сёлета ўвосень мінае дзесяць год, як выйшла ў сьвет першая беларуская граматыка. "Даўно жаданы час, калі паявіцца ў сьвет беларуская граматыка, прыйшоў нарэшце ў 1918 г.", - пісаў у рэцэнзіі на яе В.
Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі
Выкананне заданняў па арфаграфіі і пунктуацыі. Устаўка ў словы прапушчаных літар, падбор да дадзеных слоў аднакаранёвых слоў з падоўжанымі зычнымі. Правільны канчатак роднага склону назоўнікаў. Пераклад слоў, тэрмінаў і словазлучэнняў на беларускую мову.
Гiстарычныя этапы фармиравання i развiцця беларускай мовы
Старажытна и новая беларуская лiтаратурная мова. Дыялектная мова – мова народа, якая выступае ў выглядзе мясцовых гаворак. Гаворка – мова аднаго цi некалькiх населеных пунктаў. Лiтаратурная мова – апрацаваная, упарадкаваная, унармаваная форма мовы.
Эсэ па публіцыстыцы Янкі Купалы
Адбудова Беларусі. Незалежнасць. Незалежная дзяржава і яе народы. Моладзь ідзе! Пасіўнасць беларуса: талерантнасць беларуса, усясветная вайна Захаду, торжышча. Больш самачыннасці (артыкулы 1919 года). Стыль публіцыстыкі Янкі Купалы, аўтар у творах.