КАСТУСЬ КАЛІНОЎСКІ
(1838-1864)
Сакавіцкай раніцай 1864 года на Лукішскай плошчы ў Вільне пакаралі смерцю дваццацішасцігадовага юнака. Калі назвалі Яго імя як дзяржаўнага злачынцы "дваранін Вікенцій Каліноўскі, той усклікнуў: "У нас няма дваран, усе роўныя".
Так выразіў у апошні момант жыцця сваю адданасць абранаму шляху барацьбы за народную волю рэвалюцыянер-дэмакрат Кастусь Каліноўскі
Нарадзіўся ён 21 студзеня (2 лютага па новым стылю ў вёсцы Мастаўляны Гродзенскага павета (цяпер знаходзіцца на тэрыторыі Польшчы). Наванароджаны быў двойчы запісаны ў хрэсныя кнігі мясцовага прыходскага касцёла: адзін раз пад імем Вікенція, а другі пад двума імёнамі — Вікенцій і Канстанцін. Бацька яго быў уладальнікам маёнтка і невялікай ткацкай фабрыкі.
Маленства Кастуся праходзіла на ўлонні прыроды сярод аднагодкаў — вясковых дзяцей. Блізкімі і зразумелымі былі яму клопаты і турботы сялян, абурэнне выклікала іх галеча. Таму і з'явіліся ў яго пазней поўныя гневу спачування да абяздоленых словы: "Жыццё нашае горш сабачага. Гэтакага ліха, дзецюкі, і скаціна не знае".
Тады ж пачуў ён народныя песні, поўныя лірызму і адначасна тугі і скаргі на нялёгкую долю. У іх гучалі матывы любові да роднага краю, часам заклікі сілай дабіцца лепшай долі:
Годзе, братцы, трэба біцца За зямлю з панамі, — пяялася ў адной з іх.
У 1847 г. Кастусь паступае ў Свіслацкую гімназію, дзе навучэнцам давалі глыбокія веды па асновах розных навук. Тут панаваў дух вольнасці і дэмакратыі. Ды працавалі знакамітыя выкладчыкі: будучы прафесар Казанскага універсітэта Восіп Кавалеўскі, вядомы батанік, уражэнец Брэстчыны, Станслаў Горскі. Гімназія па праву магла ганарыцца сваімі выпускнікамі: знакамітым пісьменнікам Юзэфам Крашэўскім, слынным мастаком Напалеонам Ордам, ураджэнцам вёскі Варацэвічы цяперашняга Іванаўскага раёна.
Вучоба захапіла Кастуся, прывабіла магчымасцю глыбейшага пазнання свету. Таму і быў у ліку лепшых вучняў.
Па заканчэнні К. Каліноўскі адзін час слухае лекцыі ў Маскоўскім медыцынскім інстытуце, затым паступае на юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта. Гады навучання спрыялі далейшаму грамадзянскаму сталенню юнака.
Аформілася польская нелегальная арганізацыя. Яе кіраўнікамі былі афіцэры Генеральнага штаба Зыгмунт Серакоўскі і Яраслаў Дамброўскі У гэтую арганізацыю ўваходзілі студэнт Ляснога інстытута Валерый Урублеўскі і іншыя прагрэсіўна настроеныя людзі, многія з якіх пазней сталі паплечнікамі Каліноўскага. У яе складзе быў і сам Кастусь з братам Віктарам.
На фарміраванне рэвалюцыйна-дэмакратычнага светапогляду К.Каліноўскага ўплывала і сама грамадска-палітычная атмасфера ў краіне. Яшчэ ў 30-я гады былі пашыраны ідэі Франца Савіча аб неабходнасці знішчэння памешчыцкага землеўладання шляхам агульнай барацьбы народаў Беларусі, Украіны, Літвы, Польшчы і Расіі супраць цара і паноў.Блізкімі былі яму дэмакратычныя традыцыі 40-х гадоў. Фарміраванню светабачання ў 50-я гг. спрыялі часопісы "Современник" і "Колокол", дзе ўсебакова абмяркоўвалася сялянскае пытанне, крытыкавалася прыгоннае права як асноўнае сацыяльнае зло, прычына усіх народных бед.
Станаўленню светабачання Кастуся спрыяў і яго родны брат Віктар. Ён прыцягнуў да рэвалюцыйнай дзейнасці многіх афіцэраў (на жаль, сам памёр ад сухотаў за год да паўстання). Віктар збіраў сілы для кіраўніцтва паўстаннем найперш з ліку прафесійных ваенных, але асаблівае значэнне надаваў далучэнню да падрыхтоўкі паўстання сялян — ідэя, якая будзе падхоплена і развіта малодшым Кастусём.
Пасля заканчэння універсітэта ў 1861 г. К. Каліноўскі пэўны час жыве ў бацькоў, затым пераязджае ў Гродна, дзе прыступае да стварэння рэвалюцыйнай арганізацыі. Пры гэтым ён ўвесь час падтрымлівае сувязь з Вільняй, дзе складваўся агульны цэнтр па кіраўніцтву рэвалюцыйнымі групамі Літвы і Беларусі.
Каліноўскі выдатна разумеў сілу друкаванага слова, здольнага узняць народ на барацьбу. Ва ўспамінах яго сучаснікі неаднойчы падкрэслівалі, што Кастусь надаваў друкаванаму слову асаблівае значэнне. Таму і бярэцца за выданне першай беларускай газеты для народа, якой даў сімвалічнаю назву — "Мужыцкая праўда". Яна была адрасавана простаму люду, напісана на зразумелай яму мове і расказвала пра набалелае.
К.Каліноўскі падпісваў яе псеўданімам "Яська-гаспадар з-пад Вільні". Гэта дапамагала хавацца ад царскіх шпікоў; друкарню шукалі ў Вільні, нават у Варшаве, толькі не ў Гродне, дзе газета выдавалася. Усяго выйшла сем нумароў. Да таго ж псеўданім гаварыў аб вясковым паходжанні аўтара, што не магло не выклікаць сімпатый у сялян, каму К. Калшоўскі адрасаваў свае творы.
"О, загрыміць наша праўда і, як маланка, пераляціць па свеце!" — з упэўненасцю пісалася ўжо ў першым яе нумары.
Каліноўскі быў перакананы, што будучае паўстанне павінна насіць нацыянальна-вызваленчы характар і поспех яго будзе залежаць найперш ад актыўнага ўдзелу ў ім сялянства. Таму на старонках газеты выкрываў антынародную сутнасць рэформы 1861 г., пра царскі маніфест гаварыў, што "ніякай у ім няма праўды, няма з яго для нас ніякай карысці".
Рэвалюцыянер-дэмакрат, ён крытыкаваў варожую народу дзяржаўную сістэму кіравання, трапна параўноўваў чыноўнікаў з саранчой, якая ўсё знішчае на сваім шляху.
Аднак сяляне часам думалі, што зло творыцца мясцовымі ўладамі, а добры цар нічога пра гэта не ведае. Нярэдка можна было сустрэць на дарогах хадакоў да яго, якіх, аднак, часцей за ўсё затрымлівала паліцыя і вяртала назад. Калі ж хто і дабіраўся да сталіцы, то праўды там таксама не знаходзіў.
Таму К. Каліноўскі асаблівае значэнне надаваў пазбаўленню іх ад гэтых ілюзій, паказу сапраўднай сутнасці самадзяржаўя, еднасці цара з панамі і чыноўнікамі, адначасна папярэджваў эксплуататараў пра немінуючую адплату за здзекі, выказваў веру ў перамогу народнага змагання: " Дзяры з нас, цар, дзярыце з нас, чыноўнікі яго, хаця да астатняй шкуры; то памятайце, што і на вас прыйдзе пара, памятайце, што калі мужык разгуляецца, то, як свет шырокі, кроў ваша пальецца!"
У "Мужыцкай праўдзе" сцвярджаліся перадавыя рэвалюцыйна-дэмакратычныя ідэі. Галоўныя з іх: 1. Зямля павінна належаць народу; чалавек сапраўды свабодны толькі тады, калі мае свой надзел зямлі; калі яго няма, то трэба ўзяць сілай; 2. Не народ створаны для ўрада, а ўрад для народа (дарэчы, гэты тэзіс выкарыстоўвае сёння газета "Рэспубліка", што сведчыць пра яго надзённасць); 3. Народ павінен мець дэмакратычныя свабоды веравызнання, права навучання на роднай мове.
Потым ён узначальвае Літоўскі правінцыяльны камітэт, увесну 1863 г. становіцца рэвалюцыйным камісарам Гарадзеншчыны, а ўлетку вяртаецца ў Вільню, дзе становіцца кіраўніком краёвага паўстанцкага цэнтра. Дзякуючы намаганням Каліноўскага цэнтр наладзіў работу, і паўстанцкія арганізацыі яшчэ трымаліся да вясны 1864 г.
"...Не жаль згінуць за тваю праўду..." У сувязі з наступам рэакцыі К. Каліноўскі змушаны быў перайсці на нелегальнае становішча, аднак у лютым 1864 года быў выдадзены здраднікам і арыштаваны. Следства цягнулася каля месяца. Рэвалюцыянер-дэмакрат трымаецца надзвычай мужна, на допытах не выдаў нікога са сваіх сяброў па змаганні. Азіраючыся на пройдзены шлях, ён знаходзіць у сабе сілы ў чаканні смяротнага прысуду пісаць ліст на волю, які ўспрымаецца сёння як духоўны запавет нашчадкам. Ён так і называецца — "Пісьмо з-пад шыбеніцы". У ім аўтар, развітваючыся з народам, не шкадуе, што так склаўся яго жыццёвы лес, бо быў аддадзены служэнню людзям, хоць і гучыць у радках натуральная туга: "Горка пакінуць зямельку родную і цябе, дарагі мой народзе. Грудзі застогнуць, забаліць сэрца, но не жаль загінуць за тваю праўду".
I перад смерцю ён не здрадзіў сваім ідэалам, заклікае людзей працягваць барацьбу.
У "Пісьмо..." уключаны і адзіны вядомы нам верш К. Каліноўскага "Марыська чарнаброва, галубка мая", поўны лірызму і адначасна трагедыйнасці:
Марыська чарнаброва, галубка мая,
Гдзе ж ся падзелася шчасце і ясна воля твая?
Думаецца, маюць рацыю асобныя даследчыкі, якія за вобразам Марысі бачаць адначасна і канкрэтнага чалавека Марыську Ямант, дачку аднаго з паплечнікаў па паўстанню, яго каханую, і ўсю Беларусь. Бо нездарма ж у вершы чуюцца ноты глыбокага грамадзянскага гучання:
Бывай здаровы, мужыцкі народзе, Жыві ў шчасці, жыві ў свабодзе...
ЗНАЧЭННЕ ДЗЕЙНАСЩ КАЛІНОЎСКАГА
Жыццёвы і творчы подзвіг К. Каліноўскага — адна з найярчэйшых старонак у нашай гісторыі і літаратуры. Ён адстойваў ідэі роўнасці людзей, права кожнага на паўнакроўнае жыццё. Яго публійыстычныя творы сталі адметнай з'явай у нашай культуры, бо напісаны ўзнёсла і даходліва з выкарыстаннем залацінак народнай мовы. Ён сам быў патрыётам, гэтаму вучыць і нас. Нездарма Уладзімір Караткевіч для экслібрыса сваей 6ібліятэкі выбраў партрэт Кастуся Каліноўскага, нашага нацыянальнага героя і дыялог — пароль паўстанцаў:
- Каго любіш?
- Люблю Беларусь.
Другие работы по теме:
Визначення параметрів пристроїв для очищення газу від пилу
Методи розрахунку циклона з дотичним підводом газу. Визначення діаметру вихлопної труби, шляху та часу руху частки пилу. Розрахунок середньої колової швидкості газу в циклоні. Висота циліндричної частини циклона. Розрахунок пилоосаджувальної камери.
Вобраз радзімы ў творчасці У. Караткевіча
Вобраз радзімы ў творчасці Караткевіча раскрываецца, калі ён піша пра бясконцую роўнядзь веснавой паводкі на Палессі (апавяданне «Блакіт і золата дня»), калі любуецца магутным шматвекавым дубам у апа-вяданні «Дрэва вечнасці», калі думае пра трагічны лёс сваіх герояў (апавяданне «Кніганошы»), калі з трыво-гай і болем і, адначасова, з захапленнем і радасцю апа-вядае пра Палессе ў нарысе «Званы ў прадоннях азёр» і калі натхнёна вітае ў сваіх нарысах Віцебск і Тураў.
Супярэчлiвасць характару Тулягi у камедыi Кандрата Крапiвы Хто смяецца апошнiм.
У камедыi Кандрат Крапiва (К.К.) ставiць i вырашае праблему духоунага выпрамлення i аднаулення чалавека ва умовах сацыяльнага грамадства на вобразе Тулягi. Драматург паказвае, што Туляга -- чалавек крыштальнай сумленнасцi, але вялiкi баязлiвец. Калi Гарлахвацкi перыядычна запалохваючы i шантажыруючы, спрабуе схiлiць на несумленны шлях Тулягу, ен адважваецца зауважыць нахабнiку, што пiсаць навуковую працу для iншых -- учынак несумленны, дрэнны.
Вайна і сучаснаць у творах Івана Навуменкі.
Імя народнага пісьменніка Івана Навуменкі шырока вядома ў рэспубліцы і за яе межамі. Ён з'яўляецца аўтарам 12 зборнікаў апавяданняў, аповесцей, 6 раманаў, шматлікіх прац па літаратуразнаўстве. Пачатку Вялікай Айчыннай вайны і перыяду разгортвання партызанскага руху на Беларусі прысвечана трылогія "Сасна пры дарозе", "Вецер у соснах", "Сорак трэці".
Па старонках твора Кузьмы Чорнага.
Кузьма Чорны, прадаўжаючы і развіваючы гуманістычныя традыцыі Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, аказаў значны ўплыў на развіццё беларускай аналітычнай прозы і яе эпічных жанраў. Ён з'яўляецца адным з пачынальнікаў псіхалагічнай прозы. Пісьменнік адводзіў літаратуры важную ролю ў нацыянальным адраджэнні, лічыў яе "наймагутнейшай з'явай жыцця краіны, адным са сродкаў творчасці гэтага жыцця".
Творчасць Яна Чачота.
Творчы шлях Яна Чачота, сябра вядомага паэта Адама Мiцкевiча, даволi складаны. У час навучання ў Вiленскiм унiверсiтэце ўступiў у тайнае студэнцкае таварыства фiламатаў (фiламаты садзейнiчалi ўсеагульнай "асвеце", вывучэнню гiсторыi роднага краю, вусна-паэтычнай народнай творчасцi), дзе з'яўляўся кiраўнiком лiтаратурнага аддзела.
Пошукі героямі шляхоў да шчаслівага жыцця ў драме Янкі Купалы Раскіданае гняздо. Сэнс назвы твора.
Я ўклаў у гэту п 'есу лепшае, што было ў маёй паэзіі. Я. Купала ...Зваў з путаў на свабоду, Зваў з цемры да святла. Я. Купала I гэты твор, так любімы і самім Купалам, вызначаецца, як усё ім створанае, самай галоўнай, самай запаветнай і палымянай ідэяй усяго жыцця песняра — ідэяй нацыяналь-нага вызвалення і адраджэння, якую ён нястомна і настой-ліва рэалізаваў і ў паэзіі, і ў драматургіі, і ў публіцыстыцы.
Шлях першапраходцы пра творчасць В. У. Дуніна-Мартінкевіча.
Асоба В. Дуніна-Марцінкевіча доўно вядома ў гісторыі родная літаратуры.Ён па праву лічыцца заснавальнікам новай беларускай літаратуры.Зразумець значэнне дейнасці пісьменніка можна толькі склаўшы ў адзінае цэлае ўсё, што стварыў ён як першы беларускі прафесійны літаратар XIX ст., драматург,перакладчык, публіцыст і асветнік.
Народ і Радзіма ў лірыцы Максіма Багдановіча.
У кожнай літаратуры ёсць паэты і пісьменнікі, якімі ганарацца іх нашчадкі. У беларускай літаратуры такімі былі Янка Купала, Якуб Колас і Максім Багдановіч. Апошняму з іх — М. Багдановічу — лёс адмераў толькі дваццаць пяць вёсен і зім. І за гэты кароткі жыццёвы шлях ён паспеў напісаць "Вянок", споведзь яго душы.
Крытыка царскай судовай бюракратыі ў камедыі В. Дуніна-Марцінкевіча Пінская шляхта. другое
Камедыя "Пiнская шляхта" — выдатнае дасягненне беларускай нацыянальнай драматургii. Значны ўплыў на стварэнне камедыi аказала паўстанне 1863-1864 гг., да якога В. Дунiн-Марцiнкевiч аднёсся насцярожана, з пункту гледжання шляхецкай дэмакратыi. Няма падстаў лiчыць яго актыўным удзельнiкам тых падзей, аднак яны не маглi не паўплываць на далейшы жыццёвы i творчы шлях пiсьменнiка.
Злодзей
Кароткі змест. Кастусь не паспеў звесці ў гумно ўсё жыта таму пайшоў начаваць у поле. Заснуць яму не даюць песні якія чуваць і з вёскі і з панскага фальварка і з пасекі дзе былі начлежнікі.
Земля така гаряча
Автор: Кисельов Леонід. А я тому журавлю Києм ноги переб'ю, переб'ю. Пісня. Земля така гаряча, Така руда земля. Маленький хлопчик плаче: Не бийте журавля!
Та, ой, як крикнув же та козак Сірко
Автор: Народна творчість. Та, ой, як крикнув же та козак Сірко. Та, ой, на своїх же, гей, козаченьків: «Та сідлайте ж ви коней, хлопці-молодці, Та збирайтеся до хана у гості!»
Кастусь Каліноўскі
А «Полацкая дзяржаŷная агульнаадукацыйная сярэдняя школа №1» Кастусь Каліноўскі. Работу зрабiла: Каламiец Вольга, 11 А. К Кiраŷнiк: Цялюк В.Г. н настаŷнiк гiсторыi ы высшэй катэгорыi.
Зобpаження укpаїнського побуту і звичаїв у повісті І.С.Hечуя-Левицького Кайдашева сім`я
Зобpаження укpаїнського побуту і звичаїв у повісті І.С.Hечуя-Левицького "Кайдашева сім'я" Ціла епоха відділяє нас від того часу, коли жив і твоpив письменник. З давнини лихоліття, з цаpства супостатів беpе початок його твоpчий шлях, а закінчується якpаз на поpозі нашої нової доби. І вже на ціле півстоpіччя твоpи пеpежили свого автоpа, оповідаючи новим поколінням пpо побут і звичаї укpаїнського наpоду в ту далеку давнину.
Гомін, гомін по діброві
Автор: Народна творчість. Гомін, гомін по діброві, А над полем все заграви, А над полем все заграви, Пожовтіли буйні трави. Станьмо, хлопці, при долині.
Паэма Адама Міцкевіча "Гражына"
Вывучэнне спадчыны А. Міцкевіча, якое з'яўляецца часткай сусветнай літаратурнай класікі. Творчы аналіз паэмы "Гражына", як аўтар паказвае ў ёй гістарычнае мінулае Беларусі. Праца над іміджам Гражыны, ці можам мы аднесці яе да рамантычных героям.
Жыццёвы і творчы шлях Яна Чачота
Азнаямленьне з біяграфічнай гісторыяй жыцця і зараджэннем літаратурнага таленту Яна Чачота. Стылістычнае асаблівасцю спявае стала выкарыстанне нацыянальнага фальклору пры напісанні балад "Свіцязь", "Мышанка". Вызначэнне ўкладу Яна ў галіну мовазнаўства.
Жыццёвы і творчы шлях Кузьмы Чорнага
Кузьма Чорны (Мікалай Карлавіч Раманоўскі) як "беларускій Дастаеўскій", яго жыццёвы і творчы шлях. Раннія апавяданні яго — тыповыя для творчасці "маладнякоўцаў" замалёўкі, эцюды, імпрэсіі, своеасаблівыя "вершы ў прозе". Драматычныя творы К. Чорнага.
Літаратура Заходняй Беларусі 1920-х-1930-х гадоў
Развіццё літаратуры і драматургіі Заходняй Беларусі. Пачатак, першыя старонкі паэзіі Заходняй Беларусі. Першыя публікацыі паэта Алеся Салагуба. Зборнік паэзіі Францішка Грышкевіча "Веснавыя мелодыі". Індыферэнтнасць Н. Арсенневай у яе творчасці.
Творчая спадчына Алеся Пісьмянкова
Азнаямленне з жыццёвым і творчым шляхам А. Письмякова. Лірыка паэта наскрозь прасякнуты пачуццем патрыятызму і глубь любові да свайго роду, якія адлюстроўваюць праз апісанне прыгажосці Беларускага краю ў творах "Балада роду", "Трызненне паўстанца".
"Золата" Ядвігіна Ш. і станаўленне беларускага рамана
"Дараманная" творчасць Ядвігіна Ш. Жыццёвы, творчы шлях пісьменніка. Станаўленне творчай індывідуальнасці. Жанрава-стылявыя асаблівасці прозы. Мастацкія асаблівасці першага беларускага рамана. Раман "Золата" як адна са спроб стварэння псіхалагічнай прозы.
Восстание Кастуся Калиновского
Массовое участие в восстание приняла шляхта, которая добивалась возрождения Речи Посполитой в границах 1772 г., что и было его причиной. Наиболее решительно настроенная часть шляхты связывала осуществление своих целей с подготовкой и проведением вооруженного восстания против самодержавия при поддержке крестьян.
Чернобыльский шлях
План Введение 1 История Список литературы Введение Черно́быльский шлях (Чернобыльский путь) (белор. Чарно́быльскі шлях) — ежегодное шествие белорусской оппозиции 26 апреля, приуроченное к годовщине аварии на Чернобыльской АЭС (ЧАЭС) в 1986 году. Впервые прошел в 1989 году.
Александр Великий розширює кордони
Військовий похід та розширення кордонів імперії Александра Великого. Об'єднання грецьких держав і створення могутньої армії для завоювання Перської імперії та колонізації Єгипту. Дослідження Каспійського моря, гірського масиву Гіндукуш і Перської затоки.
Конспект по истории Беларуси
VI БЕЛАРУСЬ У СКЛАДЗЕ РЭЧЫ ПАСПАЛИТАЙ (II палова XVI ст.) 1. Люблинская уния 1569. Вытоки и змест. 3. Рэлигийна-царкоуная Берастейская уния 1596 г. Сутнасць унияцтва.
Кастусь Каліноўскі - кіраўнік паўстанцаў
Ліквідацыя абсалютызму і переход ўлады да новых груп насельніцтва. Гістарычныя перадумовы і пачатак паўстання 1863-1864 гг.. Кастусь Каліноўскі - кіраўнік паўстанцаў Беларусі і Літвы. Наступствы паўстання для яго ўдзельнікаў і іншых жыхароў Беларусі.
Налаштування технічних засобів ПК
Способи налаштування технічних засобів персонального комп'ютеру, комбінація клавіш для відкриття вікна із системними властивостями. Пошук інформації про системну плату та її драйвери, контролери прямого доступу й резервування пам'яті буферу DMA.