Ян Чачот нарадзіўся ў Малюшычах(7.7.1796-23.8.1847) Наваградскага павета (цяпер Карэліцкі раён) у шляхецкай сям’і. Гады вучобы ў Наваградскай дамініканскай школе (скончыў у 1815г.) прынеслі сяброўства з Адамам Міцкевічам, спасціжэнне багатай народнай культуры. Як успамінаў пазней іх зямляк Ігнат Дамейка, блізкасць да народнага жыцця спрыяла фарміраванню дэмакратычнага светапогляду і паэтычных сімпатыяў:"Два нашы студэнты Наваградскай школы з гадоў маленства добра ведалі наш літоўскі люд, палюбілі яго песні, прасякнуліся яго духам і паэзіяй, да чаго, вядома ж, прычынілася і тое, што малое мястэчка Наваградак не шмат чым адрознівалася ад нашы вёсак і засценкаў. Школьнае жыццё было хутчэй сельскае. Сябры хадзілі на кірмашы, на царкоўныя ўрачыстасці, бывалі на сялянскіх вяселлях, дажынках і хаўтурах. У тыя школьныя часы ўбогая страха і народная песня распалілі ў абодвух першы паэтычны агонь. Адам хутка ўзнёсся да высокай сферы сваіх цудоўных твораў. Ян жа да смерці застаўся верны народнай паэзіі…".
У Віленскім універсітэце(1815-16) Чачот далучаецца да філамацкага руху, узначальвае літаратурны аддзел таварыства філарэтаў. Без яго не абыходзіцца ніводная падзея ў жыцці віленскіх студэнтаў. Фрагменты яго выступленняў на пасяджэннях таварыства філаматаў даносяць да нас прывабны, высакародны воблік гэтага таленавітага юнака, патрыёта свайго краю. "Хто дбае пра грамадскае дабро, інакш кажучы пра шчасце, асвету і славу краю, хто рады прысвяціць яму самаго сябе, аддаць яму ўсе здольнасці, сілы і маёмасць – з’яўляецца сапраўдным грамадзянінам", - выказваў свае думкі Чачот.
На сходах і вечарынках студэнскай моладзі часта гучалі вершы і песні на словы Я. Чачота, выконваліся яго драматычныя сцэнкі, напісаныя адмыслова да імянінаў сяброў-філаматаў. Вельмі папулярнымі былі вершы "Што старыя за вар’яты!", "Гэй, малойцы!". Гэта паэзія маладых пачуццяў, прагі шчасця і высакародных учынкаў: "Кожны з нас айчыне Паслужыць павінен, Свету, добрым людзям – Славу так здабудзем!" ("Гэй, малой-цы").
У сваёй творчасці Чачот упершыню у паэзіі філаматаў звярнуўся да нацыянальнага фальклору як крыніцы матываў і вобразаў вялікай мастацкай сілы. У 1818-1819 гг. ён піша балады, заснаваныя на народных легендах і паданнях, узятых непасрэдна з фальклору ці з летапісных крыніц.
Паэзіях родных Чачоту мясцін падказаных сюжэты балад "Свіцязь" , "Калдычэўскі шчупак", "Мышанка". Народная легенда пра ўзнікненне возера Свіцязь на месцы згінуўшага горада натхніла трох паэтаў-філаматаў – Я.Чачота, А.Міцкевіча, Т.Зана, - і кожны стварыў сваю мастацкую версію гытай фантастычнай падзеі. "Свіцязі" А.Міцкевіча мае героіка – патрыятычнае гучанне: жыхары горада ў час варожай аблогі выбіраюць смерць, але не палон. Т.Зан, як і Я.Чачот, дае маральна- хрысціяскае вытлумачэнне трагедыі горада Свіцязь: горад правальваецца і затапліваецца за грахі яго жыхароў, за пралітую бязвінна чалавечую кроў. Прытым у баладзе Я. Чачота гэты матыў акцэнтуецца, дапаўняецца матывам продажу душы д’яблу.
Я.Чачот умела кантамінуе, спалучае у сваіх баладах розныя матывы, дасягаючы сюжэтнай разгалінаванасці твора. У баладзе "Радзівіл, або заснаванне Вільні" цікава спалучаюцца вядомыя з народнай творчасці, а таксама з летапісных крыніц і "Хронікі" М. Стрыйкоўскага легенды пра вярхоўнага літоўскага жраца Крыве-Крывейту, прароча сон Гедыміна пасля ўдалага палявання на месцы будучай Вільніі разгадку гэтага сну Ліздзейкам, ад якога пойдзе род Радзівілаў. У гэтай баладзе Я.Чачота,а таксама ў "Наваградскім замку" паэтызавалася легендарная гісторыя роднага краю.
Пазней, ужо ў 40-х гг., у сваім вершы "Леў Сапега, віленскі ваявода, гетман літоўскі" Ян Чачот звернецца да вобраза выдатнай гістарычнай асобы. Вывучаючы права ў студэнскія гады, малады Чачот зачытваўся Літоўскім Статутам, створаны пад кіраўніцтвам Льва Сапегі, ён літаральна спяваў асобныя артыкулы гэтага славутага заканадаўчага кодэкса дзяржавы, пра што пісаў сваім сябрам.
Культурна – асветніцкая дзейнасць філаматаў і іх літаратурная творчасць садзейнічалі абуджэнню гістарычнай памяці паняволеннага краю.
Але найбольшы рэзананс мела творчасць Я.Чачота на беларускай мове. Пераадольваючы энерцыю польска – шляхецкага выхавання, Чачот адважыўся пісаць на мове сваёй зямлі. Поспех быў незвычайны. Вершы Чачота патрыятычнай моладдзю завучваліся на памяць, спяваліся. На жаль, з беларускамоўнай творчасці Чачота – філамата захаваліся толькі некалькі твораў і фрагментаў: драматычная сцэнка да імянінаў Юзэфа Яжоўскага "Яжовыя", верш "На прыезд Адама Міцкевіча", фрагменты песні "Да пакіньце горла драць…" і два радкі верша, напісаннага ўжо ў турэмным зняволенні(1823, Вільня) ў чаканні прысуду па справе філаматаў:"Да лятуць, лятуць, да дзікія гусі, Да нас павязуць да далёкай Русі…".
Адбыўшы высылку на Урале (крэпасць Кізіл,Уфа 1825) і ў Цверы(1831) , Я.Чачот у 1833 г.вяртаецца на радзіму. Тут, на Лепельшчыне і Наваградчыне(у бібліятэцы Храптовічаў), Чачот пачынае дзейнасць як вучоны – фалькларыст. Ён запісаў і выдаў шэсць тамоў беларускіх народных песень(каля 1000) "Сялянскія песні з-пад Нёмана і Дзвіны" ( Вільня, 1837- 1846) у перакладзе на польскую мову і ў арыгінале.У фальклорных зборніках 1844 і 1846 гг. былі змешаны і ўласныя паэтычныя творы Я.Чачота на беларускай мове – каля 30 вершаў.
Вершы Я.Чачота 30-40-гг. выяўляюць дэмакратычныя сімпатыі аўтара, яго блізкасць да жыцця народа: "І мне Бог на свеце даў Гора гараваці, Штобы лепш я вас любіў І ўмеў спагадаці" ("Да мілых мужычкоў").
Чачот занепакоенны маральным станам сялянства, даведзенага ў эпоху прыгону да крайняй мяжы чалавечага існавання. Ён цярпліва і тактоўна павучае селяніна, як ладзіць свій побыт, засцерагае ад п’янства. Паэт выступае ў сваіх вершах як асветнік народа, да якога звяртаецца на яго ж мове, а для свайго часу гэта была прагрэсіўная грамадзянская і творчая пазіція.
Аднак, Ян Чачот не лічыў літаратурную творчасць галоўнай справай свайго жыцця. Ён крытычна ставіўся да свайго пісьменніцкага таленту, нават недаацэньваў яго. Галоўнай жа справай свайго жыцця Ян Чачот лічыў збіранне фальклору, зварот да народных традыцый.
Значным з’яўляецца ўклад Яна Чачота ў галіну мовазнаўства. Так, ён лічыў неабходным рабіць крокі на шляху да ўнармавання мовы. Таму самастойна пачынае ствараць слоўнік беларускай мовы (200 слоў), якую ён называе "крывіцкай".
Творчасць паэта , як справядліва зазаначае К. Цвірка, - яскравае сведчане "нараджэння новай беларускай літаратуры і адначасова нацыянальнага адраджэння однаго з самабытных і вялікіх народаў".
ЛІТАРАТУРА
1. Беларуская літаратура: ХІ-ХХст.ст Дапаможнік для школьнікаў ліцэяў,гімназій,ВНУ/А.І.Бельскі, У.Г.Кароткі,П.І.Навуменка і інш.-2-е выданне, дапрац.-Мн."Аверсэв",2001.-415с..
2. Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі:У5т.Т.5.Скамарохі-Яшчур/Рэдкал.:І.П.Шамякін(галоўны рэдактар) і інш.-Мн.:БелСЭ,1987.-703с.,32л. іл.:іл.
Другие работы по теме:
Визначення параметрів пристроїв для очищення газу від пилу
Методи розрахунку циклона з дотичним підводом газу. Визначення діаметру вихлопної труби, шляху та часу руху частки пилу. Розрахунок середньої колової швидкості газу в циклоні. Висота циліндричної частини циклона. Розрахунок пилоосаджувальної камери.
Гляджу я ў потнае акно вялікай будучыні... творчасць Міхася Чачота.
Я шумлівы чарот, я мяцежны бунтар. Я балота буджу гучным шумам. У вадзе я жыву і абмыт дажджом хмар, Але змоўкнуць не дам сваім струнам. М. Чарот Творчасць М. Чарота ў многім тыповая для пакалення пісьменнікаў, што прыйшло ў літаратуру адразу пасля Кастрычніка. Яго творам уласцівы рамантычная акрыленасць, урачыстасць, узнёсласць, дынамічнасць, мяцежна-бунтарскі дух.
Супярэчлiвасць характару Тулягi у камедыi Кандрата Крапiвы Хто смяецца апошнiм.
У камедыi Кандрат Крапiва (К.К.) ставiць i вырашае праблему духоунага выпрамлення i аднаулення чалавека ва умовах сацыяльнага грамадства на вобразе Тулягi. Драматург паказвае, што Туляга -- чалавек крыштальнай сумленнасцi, але вялiкi баязлiвец. Калi Гарлахвацкi перыядычна запалохваючы i шантажыруючы, спрабуе схiлiць на несумленны шлях Тулягу, ен адважваецца зауважыць нахабнiку, што пiсаць навуковую працу для iншых -- учынак несумленны, дрэнны.
Вайна і сучаснаць у творах Івана Навуменкі.
Імя народнага пісьменніка Івана Навуменкі шырока вядома ў рэспубліцы і за яе межамі. Ён з'яўляецца аўтарам 12 зборнікаў апавяданняў, аповесцей, 6 раманаў, шматлікіх прац па літаратуразнаўстве. Пачатку Вялікай Айчыннай вайны і перыяду разгортвання партызанскага руху на Беларусі прысвечана трылогія "Сасна пры дарозе", "Вецер у соснах", "Сорак трэці".
Па старонках твора Кузьмы Чорнага.
Кузьма Чорны, прадаўжаючы і развіваючы гуманістычныя традыцыі Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, аказаў значны ўплыў на развіццё беларускай аналітычнай прозы і яе эпічных жанраў. Ён з'яўляецца адным з пачынальнікаў псіхалагічнай прозы. Пісьменнік адводзіў літаратуры важную ролю ў нацыянальным адраджэнні, лічыў яе "наймагутнейшай з'явай жыцця краіны, адным са сродкаў творчасці гэтага жыцця".
Творчасць Яна Чачота.
Творчы шлях Яна Чачота, сябра вядомага паэта Адама Мiцкевiча, даволi складаны. У час навучання ў Вiленскiм унiверсiтэце ўступiў у тайнае студэнцкае таварыства фiламатаў (фiламаты садзейнiчалi ўсеагульнай "асвеце", вывучэнню гiсторыi роднага краю, вусна-паэтычнай народнай творчасцi), дзе з'яўляўся кiраўнiком лiтаратурнага аддзела.
Пошукі героямі шляхоў да шчаслівага жыцця ў драме Янкі Купалы Раскіданае гняздо. Сэнс назвы твора.
Я ўклаў у гэту п 'есу лепшае, што было ў маёй паэзіі. Я. Купала ...Зваў з путаў на свабоду, Зваў з цемры да святла. Я. Купала I гэты твор, так любімы і самім Купалам, вызначаецца, як усё ім створанае, самай галоўнай, самай запаветнай і палымянай ідэяй усяго жыцця песняра — ідэяй нацыяналь-нага вызвалення і адраджэння, якую ён нястомна і настой-ліва рэалізаваў і ў паэзіі, і ў драматургіі, і ў публіцыстыцы.
Шлях першапраходцы пра творчасць В. У. Дуніна-Мартінкевіча.
Асоба В. Дуніна-Марцінкевіча доўно вядома ў гісторыі родная літаратуры.Ён па праву лічыцца заснавальнікам новай беларускай літаратуры.Зразумець значэнне дейнасці пісьменніка можна толькі склаўшы ў адзінае цэлае ўсё, што стварыў ён як першы беларускі прафесійны літаратар XIX ст., драматург,перакладчык, публіцыст і асветнік.
Народ і Радзіма ў лірыцы Максіма Багдановіча.
У кожнай літаратуры ёсць паэты і пісьменнікі, якімі ганарацца іх нашчадкі. У беларускай літаратуры такімі былі Янка Купала, Якуб Колас і Максім Багдановіч. Апошняму з іх — М. Багдановічу — лёс адмераў толькі дваццаць пяць вёсен і зім. І за гэты кароткі жыццёвы шлях ён паспеў напісаць "Вянок", споведзь яго душы.
Крытыка царскай судовай бюракратыі ў камедыі В. Дуніна-Марцінкевіча Пінская шляхта. другое
Камедыя "Пiнская шляхта" — выдатнае дасягненне беларускай нацыянальнай драматургii. Значны ўплыў на стварэнне камедыi аказала паўстанне 1863-1864 гг., да якога В. Дунiн-Марцiнкевiч аднёсся насцярожана, з пункту гледжання шляхецкай дэмакратыi. Няма падстаў лiчыць яго актыўным удзельнiкам тых падзей, аднак яны не маглi не паўплываць на далейшы жыццёвы i творчы шлях пiсьменнiка.
Земля така гаряча
Автор: Кисельов Леонід. А я тому журавлю Києм ноги переб'ю, переб'ю. Пісня. Земля така гаряча, Така руда земля. Маленький хлопчик плаче: Не бийте журавля!
Симеон Полоцкий и его культурно-просветительская деятельность
1.) Уводзiны. 2.) Жыццёвы шлях Сiмяона Полацкага. 3.) Заключэнне. 4.) Спiсак лiтаратуры. Уводзiны. Споунiлася больш за 300 гадоу, як памёр выдатны беларускi i рускi пiсьменiк, фiлосаф, асветнiк, педагог, тэолаг, грамадскi i царкоуны дзеяч Самуiл Гаурылавiч Пятроускi-Сiтнiяновiч (
Та, ой, як крикнув же та козак Сірко
Автор: Народна творчість. Та, ой, як крикнув же та козак Сірко. Та, ой, на своїх же, гей, козаченьків: «Та сідлайте ж ви коней, хлопці-молодці, Та збирайтеся до хана у гості!»
Зобpаження укpаїнського побуту і звичаїв у повісті І.С.Hечуя-Левицького Кайдашева сім`я
Зобpаження укpаїнського побуту і звичаїв у повісті І.С.Hечуя-Левицького "Кайдашева сім'я" Ціла епоха відділяє нас від того часу, коли жив і твоpив письменник. З давнини лихоліття, з цаpства супостатів беpе початок його твоpчий шлях, а закінчується якpаз на поpозі нашої нової доби. І вже на ціле півстоpіччя твоpи пеpежили свого автоpа, оповідаючи новим поколінням пpо побут і звичаї укpаїнського наpоду в ту далеку давнину.
Гомін, гомін по діброві
Автор: Народна творчість. Гомін, гомін по діброві, А над полем все заграви, А над полем все заграви, Пожовтіли буйні трави. Станьмо, хлопці, при долині.
Паэма Адама Міцкевіча "Гражына"
Вывучэнне спадчыны А. Міцкевіча, якое з'яўляецца часткай сусветнай літаратурнай класікі. Творчы аналіз паэмы "Гражына", як аўтар паказвае ў ёй гістарычнае мінулае Беларусі. Праца над іміджам Гражыны, ці можам мы аднесці яе да рамантычных героям.
Жыццёвы і творчы шлях Кастуся Каліноўскага
Азнаямленне з жыццёвым і творчым шляхамі літаратара Кастуся Калинойского. Вызначэнне ўплыву грамадзянска-палітычнай атмасферы на станаўлення рэвалюцыйна-дэмакратычнага светапогляду. Аналіз патрыятычных і дэмакратычных ідэй у творы "Хлопская правда".
Жыццёвы і творчы шлях Кузьмы Чорнага
Кузьма Чорны (Мікалай Карлавіч Раманоўскі) як "беларускій Дастаеўскій", яго жыццёвы і творчы шлях. Раннія апавяданні яго — тыповыя для творчасці "маладнякоўцаў" замалёўкі, эцюды, імпрэсіі, своеасаблівыя "вершы ў прозе". Драматычныя творы К. Чорнага.
Аналіз жыццёвага і творчага шляху В. Зуёнка
Жыццёвы, творчы шлях В. Зуёнка. Савецкі перыяд творчасці, паэзія для дзяцей, тэма сяброўства, любоўная лірыка. Паэзія 60-80-х гг.: агульначалавечыя тэмы. Праблемы нацыянальнай культуры, філасофская лірыка ў творчасці Зуёнка. Постсавецкі перыяд творчасці.
"Золата" Ядвігіна Ш. і станаўленне беларускага рамана
"Дараманная" творчасць Ядвігіна Ш. Жыццёвы, творчы шлях пісьменніка. Станаўленне творчай індывідуальнасці. Жанрава-стылявыя асаблівасці прозы. Мастацкія асаблівасці першага беларускага рамана. Раман "Золата" як адна са спроб стварэння псіхалагічнай прозы.
Віра Багірова
Народилася 1948 року в селі Слобідка-Більшівцівська, Галицького району Івано-Франківської області в сім'ї робітника та службовиці. Мама Чеслава Легік, уродженка Кракова з вищою фінансовою освітою, прищепила любов до книжки, іноземних мов. Батько, Михайло Николин, отримав початкову освіту, механік – самоучка, любив брати мене в підмайстрові, а ще – рибалити на Дністер, Гнилу Липу.
Чернобыльский шлях
План Введение 1 История Список литературы Введение Черно́быльский шлях (Чернобыльский путь) (белор. Чарно́быльскі шлях) — ежегодное шествие белорусской оппозиции 26 апреля, приуроченное к годовщине аварии на Чернобыльской АЭС (ЧАЭС) в 1986 году. Впервые прошел в 1989 году.
Александр Великий розширює кордони
Військовий похід та розширення кордонів імперії Александра Великого. Об'єднання грецьких держав і створення могутньої армії для завоювання Перської імперії та колонізації Єгипту. Дослідження Каспійського моря, гірського масиву Гіндукуш і Перської затоки.
Програма HelloWin
Опрацювання роботи програми HelloWin, яка демонструє основні принципи створення вікна у OS Windows. Вивчення матеріалу, викладеного у файлі допомоги. Використання функцій для створення вікна, відображення у ньому тексту, відтворення звукових файлів.
Налаштування технічних засобів ПК
Способи налаштування технічних засобів персонального комп'ютеру, комбінація клавіш для відкриття вікна із системними властивостями. Пошук інформації про системну плату та її драйвери, контролери прямого доступу й резервування пам'яті буферу DMA.