Жоспар:
Лексика туралы жалпы түсінік
Лексикология
Лексикология салалары
Қорытынды
Лексика туралы жалпы түсінік.
Лексика — тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген мағынада қолданылады. Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады.
Лексика (гр. lexicos – сөздік) тіл ғылымында сөздік немесе сөздік құрам деп аталады. Кейде бұл термин тілдің әр түрлі қызмет саласындағы сөздередің жиынтығы (кітаби лексика), жазушының (М.Мағауин лексикасы) немесе жеке шығарманың тілі («Абай жолы» лексикасы) деген тар мағынада да қолданылады.
Тілдің лексикасын, немесе сөздің құрамын зерттейтін ғылым лексикология деп аталады. Лексикология гректің лексис және логос деген екі сөзінің бірігуінен жасалған. Бүл сөздердің грек тіліндегі мағынасы — сөз туралы ілім деген ұғымды береді.
Басқа тілдер секілді, қазақ тіл ғылымында да лексика деген термин өте кең ұғымды қатиды. Белгілі бір мақсатқа байланысты қолданылатын сөздердің жиынтығы лексика деп атала береді. Мысалы, ауызекі сөйлеу лексикасы, кітаби лексика, ғылыми лексика, өндірістік-техникалық лексика, ресми іс-қағаздары лексикасы, диалектілік лексика, кәсіби сөздер лексикасы, терминологиялық лексика, көнерген сөздер лексикасы т.б.
Сонымен, лексикология дегеніміз — тілдің лексикасын, дәлірек айтқанда, тілдегі сөздердің сан алуан мағыналарын, сөз байлығының құралу, толығу, даму жолдарын, сөздердің қолданылу ерекшеліктерін зерттейтін сала.
Лексикологияның ен басты зерттеу объектісі — сөз. Сөзді грамматиканың негізгі салалары — морфология мен синтаксис те қарастырып зерттейді. Бірақ, лексиклогия мен грамматиканың әрқайсысы сөзді әр басқа түрғыдан қарастырады.
Тілдегі әрбір сөзде белгілі мағына бар. Мағынасыз сөз болмайды. Сөздің мағыналық жағы семасиологияда қаралады. Семасиология лексиканың сөз мағыналарын және ол мағыналардың өзгеруінің себептерін зерттейтін арнаулы бір саласы болып табылады.
Лексикология сөзді тілдің сөздік құрамының өлшемі — лексикалық тұлға ретінде қарастырады. Осымен байланысты лексикологияда мағынасы жағынан дара сөздермен барабар келетін тұрақты, фразологиялық сөз тіркестері де қарастырылады.
Лексикология және оның салалары.
Лексикология тіліміздегі сөздерді қарастырғанда, оның мағыналық жақтарын да, құрамын да, олардың шығу төркінін, тарихын да, болмаса сөздерді есепке алып, түрлі сөздіктер жасауды да, тілдегі тұрақты сөз тіркестерін де, говорлар мен жергілікті диалектілерді де, зат немесе қүбылыс ұғымының нақты бір сөзбен аталу себептерін де, жер, cy, елді мекен және py, ел, халық аттарын да, жануарлар мен зоологиялық атауларға байланысты сөздерді де қарастырады. Соған орай лексикология өз ішінен семасиология, этимология, лексикография, фразеология, диалектология т.б. көптеген тарауларға бөлінеді.
Лексикологияның ең басты зерттеу объектісі — сөз. Сөзді грамматиканың негізгі салалары — морфология мен синтаксис те қарастырып зерттейді. Бірақ, лексиклогия мен грамматиканың әрқайсысы сөзді әр басқа тұрғыдан кдрастырады.
Лексикологияның ең басты зерттеу обьектісі - сөз. Толық мағыналы сөз. Ол лексема деп аталады. Лексикологияның ең басты салалары:
1. Этимология – сөздің шығу тегін, қалай пайда болғанын, уәждемесін зерттейді;
2. Семантика – сөздердің мағынасын және мағыналық категорияларын зерттейді;
3. Лексикография – тілдегі сөздерді жинақтап, әртүрлі сөздіктер құрастырады.
4. Ономасиологияда сөздік қор мен сөздік құрам және оның элементтері тексеріледі.
5. Фразеологияда – тұрақты сөз тіркестері зерттеледі.
6. Терминогия – әр түрлі ғылым, өнер салаларындағы арнаулы сөздерді зерттейді.
Лексикология ғылымы – сөзжасаммен, морфологиямен және синтаксиспен байланысады, сонымен қатар ол диалектология, стилистика, когнитивтік лингвистикамен де тығыз байланысады.
Қорыта айтқанда, тіл білімінің лексикология саласы сөзді біріншіден мағынасы жағынан, екіншіден шығу тегі жағынан, үшіншіден қарым-қатынас жасауда қолданылу аясы мен шеңбері жағынан, төртіншіден экспрессивті-стильдік сипатымен қызметі жағынан, бесіншіден, сөздің сөздік құрам мен сөздік қордан алатын орны жағынан - жан-жақты қарастырып зерттейді. Демек, лексикология сөзді тілдің лексикалық единицасы ретінде қарастыра отырып, оны жан-жақты қамтиды. Сонымен, лексикология тілдегі сөздер және барлық сөздердің жиынтығы-сөздік құрам туралы оның жасалып қалыптасуы және дамуы туралы ғылым болып табылады.
Другие работы по теме:
Лексика
Лексикология изучает вопросы происхождения и формирования лексики современного русского языка определяет место слова в лексической системе, а также в системе функциональных стилей современного русского.
Стилистика
Русский литературный язык. Языковые средства, используемые при создании того или иного стиля.
Лексикология как наука о слове
Лексикология (от греч. lexikos ‘относящийся к слову’ и logos ‘слово, учение’) — раздел языкознания, изучающий лексику (словарный состав) языка и слово как единицу лексики. Одной из основных задач лексикологии является исследование значений слов.
Ша ын ж не орта к сiпкерлiктi азiргi жа дайы
3. Шағын және орта кәсiпкерлiктiң қазiргi жағдайы мен дамуын талдау § 1. Жалпы ережелер Елдегi әлеуметтік-экономикалық жағдайдың тұрақтылығы шағын және орта кәсiпкерлiктiң дамуына оң ықпал еттi.
Жекешелендіруді за ды негізі
Жекешелендірудің заңды негізі Қазақстан Республикасында мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру процесі республикамыздың тәуелсіздік пен егемендікті алуымен 1991 жылы басталған болатын.
Е бек нары ы ж не оны теориялы м ні
МАЗМҰНЫ Кіріспе……………………………………………………………………….. 1. еңбек нарығы және оның теориялық мәні 1.1 Еңбек нарығы туралы түсінік және оның қызметі................
здіксіз экологиялы т рбие
Үздіксіз экологиялық тәрбие. Қазі ргі уақытта жас ұрпақтың жеке тұлға болып қалыптасуына ізгілік, ғылымилық, жүйелілік ұстанымдарына негізделген үздіксіз экологиялық білім беру жүйесін құру, оның тәрбиелік мүмкіндіктерін саралау өзекті мәселелердің бірі болып саналады.
аржы ж йесіні рамы
Қаржы жүйесінің құрамы Жоспар: 1) Қаржы жүйесінің құрамы. 2) Мемлекеттік қаржылар.
Лизинг 20
Мазмұны Кіріспе...........................................................................................................3
аржылы есеп беру
Ж О С П А Р Кіріспе Негізгі бөлім: Қаржылық есеп беру құрамы мен элементтері. 1.1 Қаржылық есеп берудің маңызы.
Биофизика мышечного сокращения 2
MS WORD - мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға басып шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша программасы.Ол-мәтіндік және графикалық информацияларды өңдеу барсында жүзден аса операциялды орындай алатын ең кең тараған мәтін редакторының бірі.
Огюст Конт 4
ОГЮСТ КОНТ (August Conte) (1798 − 1857) − француз философы, әлеуметтанушысы, философиядағы позитивизм мектебінің негізін қалаушы. Ол «әлеуметтану» терминің ғылыми қолданысқан алғаш рет енгізген. Он ввел в употребление сам термин «социология». Әлеуметтану басқа да ғылымдар сияқты бақыланатын әлеуметтік құбылыстарды зерттеумен айналысады.
Білім беру ж не о ам
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ Жылуэнергетика факультеті Әлеуметтік пәндер кафедрасы Социология пәні бойынша
Е бек биржасы ж не оны ызметтері
Кіріспе. Мигуэль Сервантес айқандай: «қалам - өз ойыңды жеткізудің құралы», деп мен осы тақырып бойынша өз ойымды айтайын. Осы тақырыптағы басты проблема – ол әдептілік проблемасы болып тұр. Бұл тақырып адам бойындағы бағалы қасиеттерді көрсетеді.Егер де осы адал қасиеттерімізді бағалай білсек, біз өз өміріміздің алдағы уақытта жарқын болатынын көреміз.
Саясаттану такырыбы
САЯСАТТАНУ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ Саясаттану сөзі ("политология") гректін, «политика" және "логос" деген сөздерінен шыққан, саясат туралы ғылым деген
Анатомическая лексика в кроссвордах
Анатомия человека, представленная в кроссвордах. Для выполнения этого задания пригодятся не только знания в курсе физиологии, но и знание латинского языка. Под каждым словом, данным на русском языке, написать его перевод - получится латинская поговорка.
Алматы аласыны
Алматы қаласының әлеуметтік-экономикалық жағдайын айта отырып, біз қиын өмірде өмір сүрудеміз. Банктік несиелердің және кәсіпкерлердің қаржыларының жоқтығы байқалып отыр»,- деп атап өтті қала әкімі Ахметжан Есімов.
К сіпкерлік шарт туралы т сінік
Тақырыбы: « Кәсіпкерлік шарт туралы түсінік » Жоспар І Кіріспе ІІ Негізгі бөлім Кәсіпкерлік шарт түсінігі Кәсіпкерлік шарттың белгілері мен қызметтері
Можно ли считать комедию Мольера Тартюф классической
Автор: Зарубежная литература Ж. Б. Мольер – известный драматург 18 века, живший во Франции в эпоху Просвещения. Его произведения написаны в литературном направлении – классицизм. Одно из этих произведений – комедия «Тартюф». Комедия - это низкий жанр, который содержит в себе разговорную речь. Так , например, в этой комедии часто встречается простонародная лексика: «Дурак», « не семья, а сумасшедший дом». «Тартюф» состоит из пяти актов, все действия совершаются за одни сутки в одном месте, в доме Оргона - все это характерная черта классицизма.
Галло
Введение 1 Генетическая классификация и хронология 2 Характеристика 3 Примеры 3.1 Образец текста на галло с обильной диакритикой 3.2 Сравнительная лексика
Электронды мемлекеттік сатып алу
Жоспар Кіріспе I Электрондық мемлекеттік сатып алу 11 Салық есептілігін өңдеу сервистері СЕӨС . ҚР ҚМ СҚ web-порталы (www.salyk.kz)
Причины появления новых слов
В наш век индустриализации, научно-технического прогресса, интенсивной общественно-политической жизни, полной событиями международного значения, все время идет процесс лексического обогащения языка.
Мемлекет
Мемлекет 1. Мемлекеттің пайда болу себептері, белгілері Мемлекет деген ұғым бірнеше мағынада қолданылады. Біріншіден: қоғамды басқаратын аппарат. Себебі «үкімет» деген ұғымға сай. Екіншіден: қоғам мүшелерінің ассоциациясы.
Е бек ы ы негіздері
Медициналық Унмверситет «Астана» Сот медицина кафедрасы Құқық пәні негіздері Еңбек құқығы негіздері
Жерді тиімді пайдалану
Елбасы ағымдағы жылғы “Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері” атты Қазақстан халқына Жолдауында, алдағы онжылдықта ел дамуына бағытталған жаңа міндеттерді айқындап берді.
Валюталы ж йе м ні элементтер
Жоспар Кіріспе 1 Шетел валютасындағы операциялар жөнінде түсінік. 2 Шетел валютасындағы операциялар жөніндегі лицензиялар.